Bepaal eerst je positie

Één vraag die succesvolle leiders zich telkens weer stellen, is: “Waar ben ik?” Het antwoord op hun huidige positie vertelt ze of ze in harmonie zijn met zichzelf en hun omgeving. Dat als ze communiceren, besluiten nemen en richting geven, ze weten of ze medewerking dan wel weerstand kunnen verwachten.

Het bepalen van je positie is een kwestie van gissen als je geen referentiepunt hebt. Met behulp van een eenvoudige horizontale lijn help je jezelf de situatie te overzien.

Leiders krijgen te maken met alle verschillende niveaus van samenwerken. Met welke app-discussie, vergadering of stakeholder leiders ook bezig zijn, ieder niveau van samenwerken valt te typeren als ‘boven of onder de lijn’. Als mensen boven de lijn zitten, zijn ze open, nieuwsgierig en gecommitteerd om te leren. Als ze onder zitten, zijn ze gesloten, defensief en gecommitteerd om gelijk te krijgen.

Met dit referentiepunt, waar ben je? Boven of onder de lijn?

Kenmerkend voor mensen die onder de lijn zitten, is dat ze beperkende overtuigingen hebben over hun situatie. Bijvoorbeeld dat een probleem niet kan wachten. Of dat er te weinig geld, capaciteit of energie is om het oude los te laten. Ze besteden veel tijd om de aandacht hierop te vestigen, want ze geloven dat hun waarheid over de situatie klopt.

Mensen onder de lijn geloven dat iets of iemand een bedreiging is. En dat dit hun behoefte aan waardering, zekerheid of autonomie in de weg staat. Hierdoor krijgen ze stress. Ze vinden fouten, zijn slachtoffer en rechtvaardigen zichzelf. Hoe groter de bedreiging is, hoe verder ze naar onderen gaan en hoe drakeriger ze zich gedragen.

Herkenbare eigenschappen voor mensen die dik onder de lijn zitten, zijn: overbelast, zwevend, rigide, zelfingenomen, opportunistisch, humeurig, afstandelijk, tweeslachtig en versplintert. Mensen roepen hierdoor onnodig en veel weerstand op in de onderlinge samenwerking. Terwijl ze diep van binnen behoefte hebben aan erkenning, vertrouwen of respect.

Als mensen boven de lijn zitten, geloven ze dat leren en ontwikkelen belangrijker is dan gelijk te krijgen. Problemen zien ze als haperingen in het levende systeem van een organisatie. En richten de aandacht op het expliciteren van het gemeenschappelijke. Ze hebben een sterk ontwikkeld bewustzijn en kunnen de situatie van een afstand bekijken. Ze zien daardoor de situatie zoals die is en zien vaak ook het grappige eraan.

Mensen boven de lijn geloven dat de verschillen tussen mensen bondgenoten zijn om de organisatie in een sterk veranderende wereld verder te brengen. Ze leven in nieuwsgierigheid, zijn actief op zoek naar tegenspraak en luisteren.

Mensen boven de lijn zien samenwerken als een oneindig spel hoe tot de juiste mix van talenten te komen om de belangrijkste knikkers te krijgen. Ze worden leiders omdat ze spelen met persoonlijkheden vanwege hun unieke talenten. Deze mensen her- en er-kennen de unieke verschillen en bieden autonomie aan het ondernemende, het stabiliserende of het verbeterende. Ze waarderen het ondersteunende, het creëren van kansen of het creatieve. En ze geven steun aan het integrerende, het probleemoplossende en het enthousiasmerende.

Met de kennis die je nu gekregen hebt van de horizontale lijn. Waar sta je nu?

Één ding die je moet weten terwijl je deze vraag beantwoordt: Als mensen zijn we geprogrammeerd om naar onderen te gaan. Als we een bedreiging ervaren, dan wordt een hormonencocktail door onze aderen gespoten, die een kettingreactie op gang brengt. Deze reacties zijn ontworpen om te overleven als ons biologische voortbestaan bedreigd wordt.

Weet dat mensen vaak het verschil niet kunnen zien tussen een échte bedreiging en een bedreiging van hun ego en identiteit. De bedreiging roept specifieke angsten en verlangens op die openhartig beschreven zijn in de 9 persoonlijkheidstypen van Het Enneagram. De innerlijke logica van ieder type zorgt dat ze naar onderen gaan. Je zou kunnen stellen dat het naar onderen gaan met de bijbehorende onhandige gedragingen, natuurlijk en normaal is.

Maar als we onder de lijn zitten, zijn we slecht in staat om ons aan te passen. Het lukt dan niet om te luisteren, op een andere manier te kijken, creatief te zijn of te innoveren. Ons ego is namelijk gewoon te veel bezig met “overleven”.

Leiders, mensen en hun organisaties kunnen niet groeien en bloeien zodra ze in survival modus zijn. Pas als mensen boven de lijn zitten, komt de werkelijke potentie bloot te liggen. En krijgt de organisatie de maximale kracht waarmee ze tot ongekende hoogten komt.

Daarom is het zo belangrijk jezelf meerdere keren per dag te vragen: “In dit hier-en-nu moment: Waar sta ik?”. Anderen en jezelf de waarheid over je huidige positie te vertellen – boven of onder de lijn – is de start van een écht gesprek.